بازخوانی زندگانی و مرگ رابرت کخ

با وجود کشف آنتی بیوتیک های جدید و آموزش روش های پیشگیری باز هم سالانه حدود 8 میلیون نفر به بیماری سل مبتلا شده و دو میلیون نفر در اثر آن جان خود را از دست می دهند.

این در حالی است که بیش از 125 سال از کشف باسیل سل یا باسیل کخ به وسیله پزشک معروف آلمانی ، رابرت کخ می گذرد.

دکتر رابرت کخ زمانی عامل سل را کشف کرد که این میکروب موجب مرگ حداقل یک نفر از هفت نفر فرد بالغ می شد .

وی در آذر ماه 1843 به دنیا آمده . میکروب های بسیار مهم دیگری را نیز کشف کرده است که با سیل آنتراکس (عامل بیماری سیاه زخم و نیز میکروب ویبریوکلرا (عامل بیماری وبا) از جمله مهمترین این کشفیات هستند.

اهمیت اقدامات دکتر کخ به ویژه در زمینه سل به حدی بوده که موجب شد تا وی جایزه نوبل 1905 را به خود اختصاص دهد. علاوه بر این تکنیک های رنگ آمیزی دکتر کخ که هنوز در رنگ آمیزی بسیاری از میکروب ها به کار می روند . او را به عنوان یکی از بنیان گذاران علم باکتری شناسی نوین مطرح کرده اند.

کخ علیه سل

بررسی ها نشان داده اند که سل اصلی ترین بیماری عفونی کننده خانم ها در سنین باروری است. از طرف دیگر ، این بیماری امروزه یکی از علل اصلی مرگ در افراد مبتلا به ایدز را تشکیل می دهد.

خود باسیل سل به طور معمول به سادگی و از طریق ترشحات تنفسی از فرد آلوده مبتلا به سل ریوی به فرد سالم منتقل می شود. در واقع فرد آلوده قادر است تا حتی در حین خنده یا صحبت کردن معمولی هم موجب انتقال بیماری شود.میکروب سل که هوا را خیلی دوست دارد.پس از ورود به دستگاه تنفسی فرد سالم وارد قسمت های تحتانی یا میانی ریه میشوند .این دو قسمت از ریه به دلیل دارا بودن بیشترین میزان جریان هوا بیشتر از سایر نواحی ریه مطلوب با سیل سل هستند .در ادامه سیستم فرد سالم که ورود میکروب به بدن را تشخیص داده به میکروب حمله کرده و با ترشح موادی سعی در نابود کردن آن می کند اما مشکل اینجاست که میکروب سل ساختمان خاصی دارد که مانع نابودی کامل آن به وسیله ی سیستم دفاعی بدن می شود.این وسیله باعث میشود تا میکروب سل در حالی که سلول های سیستم دفاعی بدن احاطه اش کرده اند،به صورت نهفته باقی بماند ودر سالهای آینده و در صورت بروز ضعف سیستم ایمنی از خواب بیدار شود.

در تمامی این مدت،بیماری سل بدون علامت است ولی با انجام تستی به نام PPD میتوان وجود آنرا در بدن شناسایی کرد.در این تست،مقداری از اجزای پروتیینی بدست آمده از میکروب سل کشته شده به داخل پوست تزریق میشود.  این تزریق موجب تحریک سیستم ایمنی بدن و ورود سلولها به آن ناحیه میشود بطوریکه پس از یک تا دو روز یک واکنش پوستی موضعی به صورت قرمزی و یا برجستگی پوست وجود خواهد داشت.

متخصصان با اندازه گیری قطر این ضایعه به بررسی احتمال ابتلای آن فرد به سل می پردازند. بر این اساس، چنان چه قطر این برجستگی پس از گذشت 48 ساعت از 10 میلی متر بیشتر باشد، معنی اش این است که آن فرد به بیماری سل مبتلا شده است.البته ثبت شدن این قسمت نشان دهنده وجود یک عفونت فعال نیست بلکه تنها آلودگی به میکروب سل را در یک دوره زمانی از طول زندگی نشان می دهد اما میکروب سل در صورت بروز ضعف سیستم ایمنی می تواند دوباره بیدار شده و سل ثانویه را ایجاد کند.در این حالت هر قسمتی از بدن که میکروب سل در آنجا قرار گرفته می تواند تحت تاثیر این بیماری قرار بگیرد.سل ثانویه به طور معمول خود را بصورت علایمی مانند سرفه های طولانی حاوی خون،درد قفسه سینه،تب،لرز،تعریق،کاهش وزن و اشتها،رنگ پریدگی و خستگی زود رس نشان می دهد اما قادر است بسیاری از سیستم های بدن از جمله غدد لنفاوی ،قلب،کلیه،مفاصل،ستون مهره ها ومغز را هم درگیر کند.خوشبختانه پیشرفت علم و بروز آنتی بیوتیکهای جدید از جمله ایزونیازید و ریفامپین تغییرات اساسی در درمان بیماری سل ایجاد کرده اند ودر صورت مصرف بموقع قادرند از بروز یا پیشرفت بیماری سل جلوگیری کنند .

کخ علیه وبا

در سال 1883 در حالی که کخ هنوز مشغول ادامه کارهایش درباره سل بود،بعنوان رهبر کمیسیون آلمانی وبا برای بررسی شیوع وبا به مصر فرستاده شد.او توانست میکروب وبا در آنجا کشف کند وکشت های خالص آنرا با خود به آلمان بیاورد. او همچنین در سفر به هند نیز در مورد شیوع وبا در آن کشور به تحقیق پرداخت.

کخ براساس ذانش زیست شناسی میکروب وبا و نحوه انتقال آن اصولی را برای کنترل همه گیری های وبا تدوین کرد که در سال 1893 در سدن المان بوسیله دولتهای قدرتمند آن زمان اروپا مورد پذیرش قرار گرفت ومبنایی برای روشهای مهار وبا شد که هنوز نیز کاربرد دارد .

کار او در زمینه وبا جایزه ای 100هزار مارکی را هم برای او به ارمغان آورد، همچنین تاثیر مهمی در طرحها برای حفظ بهداشت منابع آب داشت.

نکته مهم در این میان،نقش اساسی دکتر کخ در کشف عامل بیماری سل و انجام تحقیقات زیاد در این باره است.خدمات پرشمار وی به نوع بشر باعث شده اند تا حتی یکی از کوه های ماه را به نام او نامگذاری کنند.جالب این جاست که هیچکدام از میکروب هایی که او با انها سروکار داشت،نتوانستند موجب مرگدکتر کخ بشوند بلکه وی در خرداد ماه سال 1910 و در حالی که 66ساله بود،در اثر حمله قلبی درگذشت.